5 eksperymentów psychologicznych, które pomagają zrozumieć współczesny świat

Świat jest zagmatwanym miejscem. Ludzie robią rzeczy, które nie mają sensu, myślą o rzeczach, które nie są poparte faktami, znoszą rzeczy, których nie muszą znosić i zawzięcie atakują tych, którzy próbują zwrócić im uwagę na te rzeczy.

Jeśli kiedykolwiek zastanawiałeś się dlaczego, to trafiłeś we właściwe miejsce.

Każdy przypadkowy czytelnik alternatywnego krajobrazu medialnego w końcu natknie się na odniesienie do Stanley’a Milgrama, Philipa Zimbardo lub “Eksperymentu Ascha”, a może wszystkich trzech.

“Dysonans poznawczy”, “Dyfuzja odpowiedzialności” i “Wyuczona bezradność” to frazy, które regularnie pojawiają się w obiegu, ale skąd pochodzą i co oznaczają?

Cóż, oto ważne eksperymenty psychospołeczne, które uczą nas o sposobie myślenia ludzi, ale co więcej, do pewnego stopnia wyjaśniają, jak działa nasz współczesny świat i jak znaleźliśmy się w tym bałaganie.

 

1. EKSPERYMENT MILGRAMA

 

Eksperyment: Zacznijmy od najbardziej znanego. Począwszy od 1963 roku psycholog z uniwersytetu w Yale, Stanley Milgram przeprowadził serię eksperymentów zwanych obecnie eksperymentami posłuszeństwa wobec władzy Milgrama.

Scenariusz jest prosty, obiektowi A każe się przeprowadzić test pamięciowy na obiekcie B i zastosować wstrząsy elektryczne, gdy [badany] popełni on błędy. Oczywiście obiekt B w rzeczywistości nie jest osobą badaną, a wstrząsy elektryczne nie są prawdziwe. Zamiast tego, aktorzy płakali, prosili o pomoc lub udawali, że są nieprzytomni, podczas gdy Obiekt A był zachęcany do kontynuowania stosowania wstrząsów.

Ogromna większość badanych kontynuowała test i aplikowała wstrząsy, pomimo niepokojących komunikatów ze strony “obiektu B”.

Wniosek: W swojej pracy na temat tego eksperymentu Stanley Milgram ukuł termin “dyfuzja odpowiedzialności”, opisujący psychologiczny proces, w którym osoba może usprawiedliwić wyrządzenie komuś krzywdy, jeśli wierzy, że tak naprawdę to nie jest jej wina, nie zostanie pociągnięta do odpowiedzialności lub nie ma wyboru.

Zastosowanie: Niemal dosłownie nieskończone. Wszystkie instytucje mogą wykorzystać to zjawisko do wywierania presji na ludzi, by działali wbrew własnemu kodeksowi moralnemu. Wojsko, policja, personel szpitala – wszędzie tam, gdzie istnieje hierarchia lub postrzegany autorytet, ludzie padną ofiarą dyfuzji własnej odpowiedzialności.

UWAGA: Nakręcono przyzwoity film o Milgramie i ostrym sprzeciwie, jaki wywołały jego eksperymenty, zatytułowany Eksperymentator (2015). W ostatnich latach nastąpiło znaczne odepchnięcie tego eksperymentu, z artykułami w MSM atakującymi ustalenia i metodologię oraz nowymi “badaczami” twierdzącymi, że “to nie dowodzi tego, co myślisz, że dowodzi”.

 

2. STANFORDZKI EKSPERYMENT WIĘZIENNY

 

Eksperyment: Odrobinę mniej znany niż praca Milgrama jest Eksperyment Więzienny Philipa Zimbardo, przeprowadzony na Uniwersytecie Stanforda w 1971 roku. Eksperyment polegał na stworzeniu na tydzień makiety więzienia, w którym jedna grupa badanych została wyznaczona jako “strażnicy”, a druga jako “więźniowie”.

Obie strony otrzymały odpowiednie ubiory, a więźniom nadano numery. Strażnicy mieli nakaz zwracać się do więźniów tylko po numerze, a nie po nazwisku.

Istniał jeszcze szereg innych zasad i procedur, które zostały szczegółowo opisane tutaj.

W skrócie, w ciągu tygodnia strażnicy stawali się coraz bardziej sadystyczni, wymierzając kary nieposłusznym więźniom i nagradzając “dobrych więźniów”, aby spróbować ich podzielić. Wielu więźniów po prostu przyjmowało te kary i zaczęły się walki między “kłopotliwymi” i “dobrymi więźniami”.

Choć technicznie rzecz biorąc nie jest to “eksperyment” w najczystszym sensie (nie było hipotezy do przetestowania, ani grupy kontrolnej), i być może mają na to wpływ “cechy charakterystyczne popytu“, badanie ujawnia interesujące wzorce zachowań u jego uczestników.

Wniosek: Strażnicy więzienni stali się sadystyczni. Więźniowie stali się posłuszni. Wszystko to pomimo tego, że nie złamano żadnego prawdziwego prawa, nie było prawdziwej władzy prawnej i nie było prawdziwego wymogu pozostania w tym grajdole. Jeśli dasz ludziom władzę i odczłowieczysz tych, którzy są poniżej nich, staną się sadystami. Jeśli umieścisz ludzi w więzieniu, będą się zachowywać jak w więzieniu.

Krótko mówiąc, ludzie będą postępować tak, jak są traktowani.

Zastosowanie: Ponownie, bez końca. Widzieliśmy to wszystko podczas Covida, jeśli zaczniesz traktować ludzi w określony sposób, to większość pójdzie za narracją [jak gorący nóż w masło] i obarczy winą mniejszość, która odmówi współpracy. W międzyczasie siły policyjne na całym świecie otrzymały nagle nowe uprawnienia i szybko ich nadużyły, ponieważ nie noszący masek i nieszczepieni zostali w ich oczach odczłowieczeni. Te reakcje były zaplanowane, a nie przypadkowe.

Dziesięć etapów ludobójstwa – dr Gregory Stanton
COVID – dlaczego terminologia ma znaczenie? – dr Malcolm Kendrick

 

3. EKSPERYMENT ASCHA

 

Eksperyment: Kolejny eksperyment, który dotyczył konformizmu, nie tak brutalny jak Milgrama czy Zimbardo, ale być może bardziej niepokojący w swoich ustaleniach.

Przeprowadzony po raz pierwszy przez Solomona Ascha w latach 50. XX wieku. Zbiera się panel badanych, jeden prawdziwy obiekt i kilka fałszywych [podstawionych].

Badanym, po kolei zadaje się serię pytań wielokrotnego wyboru, na które odpowiedź jest zawsze oczywista, a wszyscy fałszywi badani mają za zadanie udzielić każdą odpowiedź błędną. Pytanie brzmi, czy prawdziwy obiekt utrzyma swoją własną poprawną odpowiedź, czy też zacznie dostosowywać się do grupy.

Wnioski: Podczas gdy większość osób utrzymała swoje prawidłowe odpowiedzi, “wskaźnik błędu” w grupie eksperymentalnej wyniósł 37% w porównaniu z mniej niż 1% w grupie kontrolnej. Oznacza to, że 36% badanych w końcu zaczęło zmieniać swoje odpowiedzi, aby dostosować się do konsensusu, nawet jeśli wiedzieli, że są one błędne.

Około jedna trzecia ludzi będzie albo udawać, że zmienia zdanie w imię zgodności, albo, co bardziej niepokojące, faktycznie zmieni swoje przekonania, jeśli znajdzie się w mniejszości.

Zastosowanie: Inscenizowane lub wymyślone sondaże, sfałszowane liczenie głosów w wyborach, konta botów w mediach społecznościowych, kampanie astroturfingowe [„oddolne”]. Nagłówki w mediach głoszące “wszyscy wiedzą X” lub “tylko 1% ludzi myśli Y”.

Istnieje bardzo wiele narzędzi, których można użyć, aby stworzyć wrażenie fałszywego “konsensusu”, wyprodukowanej “większości”.

UWAGA: Eksperyment ten został przeprowadzony tysiące razy w dziesiątkach wariantów, ale być może najciekawszym odkryciem jest to, że umieszczenie w panelu tylko jednej dodatkowej osoby [nie podstawionej], która zgadza się z badanym, wydawało się zmniejszać konformizm o 87%. Zasadniczo ludzie nienawidzą być samotnym głosem, ale będą tolerować bycie w mniejszości, jeśli mają jakieś wsparcie. Dobrze wiedzieć.

Dr Mattias Desmet i Psychologia Totalitaryzmu

 

 

4. EKSPERYMENT DYSONANSU POZNAWCZEGO FESTINGERA

Dysonans poznawczy – Festinger i Carlsmith [1954]

Eksperyment: Najmniej znany eksperyment na liście, ale pod pewnymi względami najbardziej fascynujący. W 1954 roku Leon Festinger stworzył eksperyment, aby ocenić zjawisko dysonansu poznawczego, jego konfiguracja była dość prosta.

Badany otrzymuje powtarzalne i nudne zadanie fizyczne do wykonania (pierwotnie było to toczenie drewnianych kołków, ale w innych wariantach wykorzystywano inne zadania).

Po wykonaniu zadania, badany jest instruowany, by poszedł i przygotował następnego badanego (właściwie asystenta laboratoryjnego) do wykonania zadania, kłamiąc i mówiąc mu, jak ciekawe było to zadanie.

To właśnie w tym momencie badani są dzieleni na dwie grupy, jednej z nich oferuje się 20 dolarów za kłamstwo, drugiej tylko 1 dolara. To jest właśnie prawdziwy eksperyment.

Wnioski: Po okłamaniu fałszywych badanych i wypłaceniu im pieniędzy, prawdziwi badani biorą udział w wywiadzie po eksperymencie i nagrywają swoje szczere przemyślenia na temat zadania.

Co ciekawe, 20-dolarowa grupa generalnie powiedziała prawdę, że uznała zadanie za nudne i powtarzalne. Podczas gdy grupa za jednego dolara, częściej niż inni, twierdziła, że naprawdę podobało im się zadanie.

To jest dysonans poznawczy w działaniu.

Zasadniczo, dla grupy 20-dolarowej, pieniądze były dobrym powodem, by okłamać współuczestnika testu i mogli usprawiedliwić swoje zachowanie w swojej głowie. Ale dla grupy 1$, niewielka wartość nagrody sprawiła, że ich nieuczciwość była wewnętrznie nieuzasadniona, więc musieli nieświadomie stworzyć swoje własne uzasadnienie, przekonując samych siebie, że wcale nie kłamali.

Podsumowując, jeśli zaoferujesz ludziom niewielką nagrodę za zrobienie czegoś, będą udawać, że się z tego cieszą, lub będą w inny sposób zainwestowani, aby usprawiedliwić jedynie niewielki zysk.

Zastosowanie: Kasyna, gry komputerowe i inne interaktywne media wykorzystują tę zasadę przez cały czas, oferując graczom bardzo małe wynagrodzenie wiedząc, że przekonają się, że gra sprawia im przyjemność. Wielkie korporacje i pracodawcy mogą podobnie polegać na tym zjawisku, aby utrzymać płace na niskim poziomie, wiedząc, że nisko opłacani pracownicy mają psychologiczny mechanizm, który może przekonać ich, że lubią swoją pracę.

UWAGA: Wariacja tego eksperymentu wprowadza trzecią grupę, której nie płaci się nic za kłamstwo. Ta grupa nie jest dotknięta dysonansem poznawczym i uczciwie oceni zadanie tak samo jak grupa dobrze opłacana.

 

5. MAŁPY, DRABINA i BANANY [Eksperyment Stephensona]

 

Eksperyment: Ten to nieco kontrowersyjny dodatek do listy, ale dojdziemy do tego później. Jest to bardzo znany eksperyment, o którym prawdopodobnie słyszałeś dziesiątki razy.

W latach 60. naukowcy z Harvardu umieścili pięć małp w klatce z drabinką pośrodku. Na szczycie drabiny znajduje się kiść bananów, jednak za każdym razem, gdy małpa próbuje wspiąć się na drabinę, wszystkie są spryskiwane lodowatą wodą. W końcu małpy uczą się unikać drabiny.

Następnie jedna z małp zostaje usunięta i wprowadzona zostaje nowa małpa. Naturalnie idzie ona prosto na drabinę i jest atakowana przez pozostałe cztery małpy.

Następnie usuwa się drugą małpę i wprowadza kolejną nową. Naturalnie idzie prosto do drabiny i jest atakowana przez pozostałe cztery małpy… w tym tę, która nigdy nie była spryskiwana.

Kontynuują wymianę każdej małpy po kolei, aż do momentu, gdy nie ma już żadnej małpy, która nigdy nie była spryskiwana wodą, a jednak wszystkie odmawiają zbliżenia się do drabiny i uniemożliwiają to wszystkim nowym małpom.

Oczywistym wnioskiem jest to, że ludzie mogą być uwarunkowani, aby bezmyślnie przestrzegać zasad, których nie rozumieją.

Jedyny problem w tym, że żadna z tych rzeczy nigdy nie miała miejsca.

Tak, to jest ta kontrowersja, o której wspomniałem wcześniej. Pomimo tego, że można go znaleźć w każdym zakątku internetu, pomimo artykułów w czasopismach wyjaśniających go i animacji opowiadających o nim… to nigdy się nie wydarzyło, [przynajmniej nie w takiej formie jak zostało to rozpropagowane w internecie]. Eksperyment wydaje się być całkowicie apokryficzny.

Żadnej drabiny i żadnej zimnej wody.

Więc chociaż ten rzekomy eksperyment nie uczy nas o mentalności stadnej, to wyjaśnia współczesny świat, ponieważ pokazuje nam, jak łatwo mit może zostać przekształcony w rzeczywistość przez zwykłą moc powtarzania.

 

BONUS: POWTÓRKA z DRABINY i MAŁP

Konformizm – eksperyment w poczekalni

 

To prawda, to nie koniec, jest jeszcze jeden zwrot w temacie.

National Geographic rzeczywiście odtworzył fikcyjny eksperyment z małpią drabiną z wykorzystaniem ludzi:

Jeden podmiot wchodzi do poczekalni lekarskiej wypełnionej fałszywymi pacjentami. Kiedy zabrzmi dzwonek, wszyscy fałszywi pacjenci wstają na sekundę, a następnie zajmują swoje miejsca.

Po kilkukrotnym powtórzeniu tego procesu, fałszywi pacjenci są powoli usuwani jeden po drugim, aż pozostanie tylko uczestnik eksperymentu. Następnie wprowadza się po kolei następne prawdziwe obiekty.

Eksperyment stara się odpowiedzieć na następujące pytania:

a) Czy pierwotny obiekt wstanie na dźwięk dzwonka, nie wiedząc dlaczego?
b) Czy uczestnicy będą kontynuować wstawanie, gdy zostaną sami w pokoju?
c) Czy następnie nauczą tego zachowania nowych badanych?

Odpowiedź na wszystkie trzy wydaje się być “tak”.

Choć znacznie mniej naukowy niż pozostałe cztery eksperymenty, włączam go tutaj z bardzo konkretnego powodu. Powyższy film z eksperymentu nie tylko rejestruje zachowanie konformistyczne, ale opisuje je jako możliwie korzystne. Dodając, że zachowania stadne ratują życie na wolności i pokazują “jak uczymy się socjalizacji”.

Bardzo ciekawe ujęcie, nie sądzicie?

Tak więc, podczas gdy fałszywy eksperyment z małpami, który nigdy się nie wydarzył, został wykorzystany do nauczenia nas o niebezpieczeństwach mentalności stadnej, jego nieistnienie w rzeczywistości uczy nas o niebezpieczeństwach źródeł „z dupy” i zdolności świadomości grupowej do konfabulacji.

Tymczasem prawdziwy eksperyment z ludźmi jest wykorzystywany do sprzedania nam idei, że mentalność stadna istnieje, ale jest potencjalnie dobrą rzeczą. Podnosząc możliwość, że cała sprawa mogła zostać zainscenizowana, po prostu w celu promowania konformizmu.

…Czy świat nie jest dziwnym i zagmatwanym miejscem?

A więc, oto one. Pięć z najbardziej istotnych badań psychologicznych, jakie przeprowadzono, miejmy nadzieję, że idąc dalej, nikt nie będzie pozostawał w niewiedzy, kiedy te koncepcje lub eksperymenty są przywoływane.

Ale celem tego artykułu nie jest tylko sprawienie, abyś ty, czytelniku, zrozumiał te eksperymenty… ma on również na celu przypomnienie ci, że tak jest.

Ludzie odpowiedzialni, elita, 1%, “Partia”. Władza, która jest – lub nie powinna być – jakkolwiek chcesz ją nazwać.

Oni znają te eksperymenty. Studiowali je. Prawdopodobnie powielali je niezliczoną ilość razy na wielką skalę i w nieetyczny sposób, który ledwo możemy sobie wyobrazić. Kto wie dokładnie, co dzieje się w ciemnych lochach państwa w państwie?

Pamiętaj, że oni dobrze wiedzą, jak działa ludzki umysł.

Wiedzą, że mogą zmusić ludzi do zrobienia prawie wszystkiego, jeśli zapewnią ich, że nie zostaną pociągnięci do odpowiedzialności.
Wiedzą, że mogą polegać na tym, że ludzie będą nadużywać każdej władzy, która jest im dana, LUB wierzyć, że są bezsilni, jeśli są traktowani w ten sposób.
Wiedzą, że presja rówieśników zmieni umysły wielu ludzi nawet w obliczu niezaprzeczalnej rzeczywistości, zwłaszcza jeśli sprawisz, że poczują się zupełnie sami.
Wiedzą, że jeśli zaoferujesz ludziom tylko niewielką nagrodę za wykonanie zadania, wymyślą własne psychologiczne uzasadnienie jej przyjęcia.
Wiedzą, że ludzie będą bezmyślnie robić to, co robią wszyscy inni, nigdy nie pytając o powód.
Wiedzą też, że ludzie chętnie uwierzą w coś, co nigdy nie miało miejsca, jeśli będzie powtarzane wystarczająco często.
Wiedzą to wszystko. I używają tej wiedzy cały czas.

Każda reklama, którą widzisz, każdy artykuł, który czytasz, każdy film, który wypuszczają, każda pozycja w wiadomościach, każdy “wiralowy” post w mediach społecznościowych, każdy trendujący hashtag.

Każda wojna. Każda pandemia. Każdy nagłówek.

Wszystkie są skonstruowane z uwzględnieniem tych zasad, aby wywołać określone reakcje emocjonalne, które sterują Twoimi zachowaniami i przekonaniami. Tak właśnie działają media, nie po to, by Cię informować, nie po to, by Cię bawić… ale po to, by Cię kontrolować.

I mają to opanowane do perfekcji. Zawsze pamiętaj o tym.

Źródło: 5 Psychological Experiments That Explain The Modern World

Zobacz na: Organizowanie Chaosu – Edward Bernays (Propaganda, 1928)
Wywiad Edwarda Griffina z Yuri Bezmenovem o dywersji [transkrypt]

Walter Lippmann – ojciec współczesnego dziennikarstwa

 

 

Tak wygląda sterowanie umysłami – napisy PL

 

Współczesna Reklama – Jak tworzyć klienta