Nietzsche: Moralność Pana i Niewolnika

Nietzsche: Moralność Pana i Niewolnika

Nietzsche - Moralność Pana i Niewolnika

Co, jeśli moralność jest fikcją, wykorzystywaną przez stado podrzędnych ludzi by trzymać w ryzach kilku nadrzędnych ludzi? W dzisiejszym specjalnym odcinku z udziałem Stevena Hicksa przedstawimy nietzscheańską wersję rozwoju etyki oraz konsekwencje dla panów życia w świecie zdominowanym przez moralność niewolników.

Część 3. Moralność panów i niewolników. Geneza “nieczystego sumienia”.

Według Nietzschego wykształcenie się moralności można wytłumaczyć dwojako.

Po pierwsze, na bazie biologiczno-społecznej, w ujęciu preferencji moralnych będących pochodną osobowości jednostki.

Drugie ujęcie dotyczy kontekstu kulturowego, jako że różne systemy moralne kształtowały się w różnych warunkach bytowych, stąd Nietzsche podjął się wysiłku zbadania historii w kontekście warunków życiowych, które skutkowały wykształceniem się moralności niewolników.

W przypadku świata zachodniego, Nietzsche doszukuje się korzeni moralności niewolnika w tradycji judeochrześcijańskiej.

Kluczowe jest wydarzenie, które miało miejsce u początków historii judaizmu, a mianowicie niewola egipska Żydów. Konsekwencją długotrwałej niewoli Żydów było wykształcenie i internalizacja systemu moralnego dostosowanego do przeżycia w niewoli.

Wyobraź sobie, że jesteś niewolnikiem. Co robisz, by przeżyć?

Jeśli posiadasz potomstwo urodzone w niewoli, jakiej strategii przetrwania je nauczysz? By przeżyć, niewolnik musi słuchać swego pana. Z natury nie przychodzi nam to łatwo, stąd przede wszystkim uczysz się hamować swoje naturalne instynkty. Załóżmy, że twój pan cię uderzył, więc naturalnie pragniesz zemsty, ale musisz się powściągnąć. Dajmy na to, pan każe ci czekać, a brak aktywności nie przychodzi ci naturalnie, ale musisz stłumić swoje pragnienie działania.

Załóżmy, że pan każe ci zrobić coś, czego nie chcesz. Musisz zamienić swoje pragnienie czynienia tego, co chcesz w skłonność do bycia posłusznym. Uogólniając, musisz nauczyć się trzymać na wodzy swoje naturalne instynkty i zinternalizować osobę skromną, cierpliwą i posłuszną.

Nie ma innego wyjścia, ponieważ niewolnik, który tego nie zrobi, skończy śmiercią.

W konsekwencji, twierdzi Nietzsche, wartości preferowane przez niewolników oferują narzędzia do przeżycia. Posłuszeństwo, skromność, przebaczenie i cierpliwość to cechy pozytywne dla niewolnika. Są to cechy, które niewolnicy będą uczuć i formować swoje dzieci, by te mogły przetrwać.

Wraz z czasem wartości niewolnicze staną się wartościami kulturowymi.

W każdym pokoleniu jest wiele osób o owczej mentalności, którzy nie mają problemu z byciem niewolnikami. Jednak są i tacy, którzy nie cierpią być niewolnikami. W tym właśnie momencie opowieść Nietzschego nabiera mrocznych tonów. Takie jednostki, by przeżyć, muszą swoje buntownicze inklinacje skierować przeciwko swojej własnej krnąbrnej naturze. To sprawia, że coraz silniej nienawidzą [nie znoszą] swoich panów, ale jednocześnie zaczynają nienawidzić samych siebie za to, że słuchają poleceń pana i za to, że dobrowolnie tłumią samych siebie.

W ujęciu psychologicznym, nienawiść do samego siebie prowadzi do trudnej do zniesienia presji wewnętrznej, gdyż naturalny mechanizm ekspresji zewnętrznej jest tłumiony i obraca się przeciwko człowiekowi. Wrogość, okrucieństwo, czerpanie przyjemności z zachowań destrukcyjnych, wszystko to obraca się przeciwko jednostce.

Oto źródło pojęcia “nieczystego sumienia”. Nienawiść do silniejszych, samonienawiść i fantazjowanie o zemście mające ukoić cierpienie stają się rzeczywistością psychologiczną, w której tacy niewolnicy żyją.

Gdy ta rzeczywistość narasta przez miesiące czy lata, skutkuje okropnymi i toksycznymi [patologicznymi] konsekwencjami. Nietzsche prowokacyjne tłumaczy, że takie osoby o mentalności niewolniczej, które najgorliwiej toczą w sobie tę wewnętrzną walkę, stają się liderami społeczeństw niewolniczych.

Inaczej mówiąc, stają się ich kapłanami. To właśnie ich niemoc sprawia, że ich wewnętrzny gniew rozrasta się do monstrualnych rozmiarów. Kapłani, jako przywódcy, najsilniej akcentują jako cnoty pokorę, skromność, posłuszeństwo i potępiają agresywną siłę egzemplifikowaną przez panów. Kapłani nie są w stanie przeciwstawić się fizycznej sile panów, stąd w jej miejsce wprowadzają i stosują moralność jako swoją broń.

W tradycji judeochrześcijańskiej moralność niewolnicza staje się częścią strategii powzięcia zemsty. Jej celem jest zapewnienie przetrwana słabszym w bezwzględnym świecie, a także, by podkopać pewność siebie swoich panów, by w końcu móc ich pokonać w akcie, można rzec, duchowej zemsty. A zatem siła i agresja, słabość i pretensje [oburzenie].

Czy zatem moralność naprawdę ma na celu zjednoczenie ludzkości? Czy może jest to narzędzie władzy, strategia przetrwania i droga do pokonania silniejszych przez słabszych? Oto niewygodne pytania, z którymi każe nam żyć Nietzsche.

A jakie są Twoje przemyślenia odnośnie moralności? Zgadzasz się z ujęciem jej przez Nietzsche?

Zobacz na: Nietzsche: Owce i Wilki
Jak tworzyć niewolnika – List Williego Lyncha
Jak trenować korposzczura
Mentalny Punkt Wyjścia
Karta Praw Asertywnych
Kiedy mówię „nie”, czuję się winny – dr Manuel J. Smith