Propaganda – Harold D. Lasswell

Propaganda – Harold D. Lasswell

Tłumaczenie pierwszego rozdziału z książki Propaganda (Main Trends of the Modern World S.)  autorstwa Roberta Jackalla.

1. Propaganda – Harold D. Lasswell

 

Propaganda: Eward Bernays i Harold Lasswell

Propaganda w najszerszym znaczeniu jest techniką wpływania na ludzkie działania poprzez manipulację wyobrażeniami [reprezentacjami]. Wyobrażenia te mogą przybierać formę mówioną, pisaną, obrazową lub muzyczną. Oczekiwana dysproporcja między konkretnymi konsekwencjami a ogólną reakcją, która stoi za niektórymi zabójstwami politycznymi, uzasadnia kategorię „propagandy czynu”. Wiele oficjalnych aktów prawnych i administracyjnych czerpie swoje znaczenie z ogółu, w odróżnieniu od ograniczonych oczekiwanych rezultatów; są to propagandowe aspekty polityki publicznej. Zarówno reklama, jak i rozgłos należą do dziedziny propagandy. Słowo to zostało po raz pierwszy nadane przez kościół rzymskokatolicki w odniesieniu do rozpowszechniania jego doktryny, a następnie zostało przyjęte i zaadaptowane przez marksistów. Współcześni rewolucjoniści używają propagandy w znaczeniu szerzenia doktryny; podżeganie to agitacja.

Prawdą jest, że techniki mają implikacje wartości, nawet jeśli wartości niekoniecznie zależą od techniki. Niemniej jednak procesy, w których przekazywane są takie techniki, jak ortografia, formowanie liter, gra na pianinie, obsługa tokarki i dialektyka, można nazwać edukacją, podczas gdy te, w których organizowane są dyspozycje wartości (nienawiść lub szacunek wobec osoby, grupy lub polityki), można nazwać propagandą. Wpajanie tradycyjnych postaw wartości jest ogólnie nazywane edukacją, podczas gdy termin propaganda jest zarezerwowany dla rozpowszechniania wywrotowych, dyskusyjnych lub jedynie nowatorskich postaw. Jeśli deliberacja oznacza rozważanie problemu bez predyspozycji do promowania jakiegokolwiek konkretnego rozwiązania, propaganda zajmuje się wywoływaniem takich predyspozycji.

Antyunijność praktyki propagandy, w odróżnieniu od jej nazwy, wynika z faktu, że znaczna część klasycznej literatury greckiej i rzymskiej jest mniej lub bardziej przypadkową pozostałością propagandy. Ściany Pompejów zostały pokryte apelami wyborczymi. Fryderyk Wielki zawsze chciał wpływać na europejską opinię publiczną. Napoleon dotował londyńską gazetę, Metternich i Rothschildowie zatrudniali Friedricha von Gentza, a Bismarck wykorzystywał Moritza Buscha do rozpowszechniania przychylnych komentarzy prasowych. Podczas rewolucji amerykańskiej komitety odpowiedzialności wspierały antyangielskie nastroje. Podczas amerykańskiej wojny secesyjnej rząd federalny wysłał do Anglii około stu agentów, w tym Henry’ego Warda Beechera, aby bronić swojej sprawy i dodał dramatyczny akcent w postaci transportu żywności, aby złagodzić cierpienia bezrobotnych pracowników przemysłu tekstylnego. Szacuje się, że w 1905 roku rząd carski wydał w samej Francji prawie 1.700.000 franków na kontrrewolucyjną propagandę. Podczas [pierwszej] wojny światowej bitwa na froncie propagandowym była równie intensywna jak na froncie wojskowym. W Stanach Zjednoczonych federalny Komitet Informacji Publicznej wydał prawie pięć milionów dolarów. Szef Amerykańskiego Czerwonego Krzyża w Rosji wydał milion dolarów, starając się utrzymać rewolucyjny rząd w sympatii do aliantów.

Organizowanie Chaosu – Edward Bernays (Propaganda, 1928)

W każdym ratuszu, w każdym stanie i w każdej stolicy kraju, organizacje propagandowe i agenci wypowiadający się w imieniu każdego możliwego interesu lub ogólnego sentymentu roją się wokół organów ustawodawczych i administracyjnych rządu. Wyspecjalizowani agenci promocyjni obejmują „doradców ds. public relations”, którzy doradzają klientom w zakresie szerokich implikacji ich działalności w stosunku do społeczności, agencji reklamowych, indywidualnych agentów prasowych, wiceprezesów odpowiedzialnych za public relations i publicystów, którzy produkują interesowne „wiadomości” i opinie. Około pięciuset dość ważnych instytucji propagandowych jest zorganizowanych na szczeblu krajowym i zazwyczaj mają biura w Waszyngtonie lub Nowym Jorku. Obejmują one organizacje społeczne i zawodowe, takie jak Amerykańska Izba Handlowa, Amerykańska Federacja Pracy, Amerykańska Federacja Biura Rolnego, Narodowe Stowarzyszenie Edukacyjne i Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne, a także stowarzyszenia handlowe, takie jak Cotton Textile Institute, National Retail Drygoods Association, Institute of American Meat Packers, American Railway Association, National Electric Light Association, New England Council. W każdej społeczności kluby miejskie, kasy społeczne i inne stowarzyszenia apelują na gruncie obywatelskim i patriotycznym do klas lub grup sekcyjnych, wiekowych, płciowych i prestiżowych. W Niemczech, Francji, Czecho-Słowacji, Wielkiej Brytanii i innych krajach istnieją dodatkowo autoryzowane rady gospodarcze, które mają związek doradczy z rządem. Nawet tam, gdzie faszyści i komuniści mieli monopol na władzę, nie ma końca propagandzie; w rzeczywistości nowe reżimy są szczególnie zależne od tego instrumentu konsolidacji władzy.

Dynamika wewnątrzgrupowa/zewnątrzgrupowa w marketingu

Propaganda jest szczególnie widoczna w polityce międzygrupowej, a tym samym w polityce międzynarodowej. Niektóre przedsiębiorstwa promocyjne zaostrzają stosunki między grupami poprzez imperialistyczne napięcia, militarystyczne prowokacje i żądania separatystyczne. Inne podkreślają zalety pojednania, metod pokojowych i współpracy bez poświęcania niezależności. Szef rządu, popularny lotnik lub artysta podróżuje za granicę, aby zademonstrować narodową przyjaźń. Wymienia się profesorów, stypendia, statuetki. Propaganda przyjaźni jest zinstytucjonalizowana w takich stowarzyszeniach jak English Speaking Union, Alliance Franęaise, Friends of the Soviet Union. Propaganda nienawiści jest zawsze niezbędna w czasie wojny, aby wzbudzić i zintensyfikować wrogość wobec rywali wojskowych i dyplomatycznych oraz przyciągnąć neutralne wsparcie. W 1914 roku Stany Zjednoczone stały się miejscem jednej z najsłynniejszych bitew propagandowych w historii, w której Brytyjczycy działali za pośrednictwem rodzimych sympatyków, uczonych z Rhodes i innych podmiotów powiązanych z kulturą i biznesem, a Niemcy raczej za pośrednictwem obywateli niemieckich, z tak nieszczęśliwymi rezultatami, jak tak zwany epizod Dernberga. Niektóre z najbardziej znanych powojennych kampanii były propagandami prestiżu. „Mit winnego narodu” był uporczywie atakowany przez niemiecką propagandę w celu usunięcia konotacji ponownej odpowiedzialności zarówno w sensie prawnym, jak i krzywdzącym sensie moralnym.

Propaganda wewnątrzgrupowa może być klasyfikowana jako jedność lub brak jedności, rewolucyjna lub kontrrewolucyjna, reformistyczna lub kontrreformistyczna. Rozpatrywana z punktu widzenia jej celu, ogromna sieć organizacji mających na celu utrzymanie przy życiu niemieckiego sentymentu na Śląsku, w Alzacji i innych miejscach zamieszkania byłych obywateli niemieckich lub promowanie przez włoski rząd faszystowski pro-włoskości wśród emigrantów z Cesarstwa jest propagandą jedności kulturowej. Podczas gdy propagatorzy, zbyt bystrzy, by ujawnić praktyczne cele polityczne, zwykle żyją wśród nieco przeźroczystych chmur ducha, często niemożliwe jest uniknięcie silnego niepodległościowego zabarwienia, które, nawet jeśli wynika z lokalnego entuzjazmu, a nie z polityki centralnej, ujawnia, że propaganda jedności kulturowej jest w swoich skutkach także politycznym rozłamem.

Propaganda, która zagraża podstawowym wzorcom danej grupy, jest rewolucyjna i niezmiennie wywołuje propagandę kontrrewolucyjną. Antyrządowi monarchiści we Francji i Niemczech są konfrontowani z działaniami prorządowymi. Rewolucyjnej propagandzie Trzeciej Międzynarodówki przeciwstawia się propaganda wszystkich utożsamiających się z kapitalistycznym systemem politycznym i własnościowym. Reformistyczna propaganda działa na rzecz ograniczonych zmian w porządku społecznym. Zgodnie z terminem używanym w Ameryce, propaganda reformistyczna to ta, która dąży do zmiany warunków w imię standardów moralnych, jak na przykład wysiłki zmierzające do zakazania picia alkoholu lub rekreacji w „Dzień Pański”. W Europie terminem tym określa się propagandę reformatorską, ukierunkowaną na szerokie lub głębokie zmiany polityczne, gospodarcze lub społeczne poprzez stopniowe modyfikowanie istniejącej struktury, a nie zastępowanie jej nową.

Propaganda może być klasyfikowana z innych punktów widzenia. Niektóre z nich są prowadzone przez organizacje, takie jak Anti-Cigarette League, w celu promowania konkretnego zamierzenia; inne, takie jak te prowadzone przez wiele stowarzyszeń obywatelskich, służą celom „ogólnym”. Niektóre działania promocyjne są zasadniczo tymczasowe, jak na przykład grupa wspierająca ulubionego syna. Propagandy mogą być prowadzone przez amatorów lub profesjonalistów. Te kierowane przez osoby, które mają nadzieję na uzyskanie bezpośrednich, wymiernych i znaczących korzyści dla siebie, można nazwać propagandami zysku; inne, takie jak niektóre propagandy obywatelskie, są kierowane przez osoby zadowolone z uzyskania ogólnych lub rozproszonych korzyści dla swojej grupy lub klasy. Niektóre propagandy zależą od centralnego sztabu, inne od licznych lokalnych oddziałów. Niektóre działają w tajemnicy, inne wymagają rozgłosu. Niektóre istnieją po to, by organizować postawę wobec osoby lub grupy, inne wobec polityki lub instytucji, takich jak wolny handel lub demokratyczny rząd, jeszcze inne wobec określonego sposobu uczestnictwa, takiego jak kupowanie obligacji wojennych, dołączanie do piechoty morskiej, wpłacanie datków do skrzyni społeczności lub ostrożne przechodzenie przez ulice.

Jak działa totalitaryzm – Alexandra Stein

Pisarze wojskowi byli jednymi z pierwszych, którzy zauważyli, jak bardzo wyparcie kultów prostego posłuszeństwa przez demokratyczną asertywność skomplikowało problem wywołania wspólnych działań. Działania wojenne weszły w fazę wymagającą współpracy całej populacji w działaniach militarnych, produkcji amunicji i usługach zaopatrzeniowych. W miarę jak dawne sentymenty ustępowały miejsca nacjonalizmowi, rozprzestrzenianie się szkolnictwa zwiększało prestiż narodowych bohaterów, legend, cnót i emblematów kosztem lokalnych symboli. Nie uwolniło to mas od ignorancji i przesądów, ale zmieniło naturę obu i zmusiło do opracowania zupełnie nowej techniki kontroli, głównie poprzez propagandę.

Od czasu [pierwszej] wojny światowej przyspieszone zmiany społeczne wywołały nowe wątpliwości, zdezintegrowały stare lojalności i rozprzestrzeniły nową samowolę. Czysto automatyczne i historycznie uświęcone sposoby radzenia sobie z dostosowaniami społecznymi stały się przestarzałe z powodu zmian w technologii i dziwnych nowych warunków kontaktów międzyludzkich. Programy przywódców, uświęcone przez teokratyczne lub arystokratyczne powiązania, są wzajemnie podważane. Kiedy panowie odchodzą, do głosu dochodzą zwykli ludzie. Równocześnie z zanikaniem starych lojalności poszerzyła się skala działań zbiorowych. W miarę jak pojawiają się propozycje działań w nowych kierunkach, które konkurują o moralne i fizyczne wsparcie mas, propaganda zyskuje na znaczeniu jako jedyny środek masowej mobilizacji, który jest tańszy niż przemoc, przekupstwo czy inne możliwe techniki kontroli.

Znaczące symbole propagandy mogą być często rozpowszechniane bez ponoszenia kosztów przez propagandystę. Wprawny manipulator sprawia, że wydarzenia same w sobie są tak interesujące, że uwaga jest spontanicznie kierowana w ich stronę. Na przykład, firma ubezpieczeniowa otrzymała ostatnio dużo darmowego miejsca w prasie, gdy ogłosiła, że były prezydent Stanów Zjednoczonych został jednym z jej dyrektorów. Koszt równoważnej ilości regularnej przestrzeni reklamowej byłby nie tylko ogromny, ale trudno byłoby uzyskać przestrzeń nagłówkową poprzez zwykłą transakcję handlową.

Zadaniem propagandysty jest intensyfikowanie postaw sprzyjających jego celom, odwracanie postaw przeszkadzających, zdobywanie obojętnych lub przynajmniej zapobieganie ich antagonizmowi. Ogólnie rzecz biorąc, jego problemem jest kontrolowanie prezentacji obiektu w taki sposób, aby wywołać pożądane działanie w stosunku do niego ze strony wybranych osób. Propagandysta musi mieć jasną koncepcję swojego celu, który czasami jest określony (zapewnienie większości głosów, zapewnienie zaciągnięcia się pięćdziesięciu tysięcy żołnierzy w danym okresie, podwojenie sprzedaży produktu w ciągu sześciu miesięcy), a czasami rozproszony (zwiększenie „dobrej woli” wobec prywatnych właścicieli przedsiębiorstwa użyteczności publicznej w takim stopniu, aby uczynić bezsilnymi żądania dotyczące własności lub działania rządu, aby stworzyć sprzyjającą atmosferę dla przeprowadzenia międzynarodowej konferencji, aby zmodernizować gust społeczności w zakresie pomników publicznych).

Propagandysta wymaga inwentaryzacji istniejących czynników ułatwiających i opóźniających, aby odkryć, które z nich mają „równowagę sił”. Do niektórych, których nie może zmienić, musi się dostosować. W przypadku wojny istnieją pewne względnie niezmienne warunki: sieci komunikacyjne, podobieństwa i różnice w zwyczajach i instytucjach, wzajemne przenikanie się ludności, powiązania gospodarcze, względna siła militarna, zorganizowane uprzedzenia. Należy również wziąć pod uwagę czynniki modyfikujące ogólny poziom reaktywności, takie jak stan adaptacji lub nieprzystosowania, różnie określany jako niepokój społeczny, nerwowość, drażliwość, niepokój, niezadowolenie lub napięcie. W społeczności o wysokim poziomie reaktywności bardzo mały mecz może wywołać eksplozję.

Kreatywna pomysłowość propagandysty jest testowana przez jego wybór sposobów reprezentowania obiektu społecznego, który osiągnie jego cele. Każda konkretna grupa ma przypisane wartości, od roszczeń do własności po roszczenia do ceremonialnego szacunku; nadzieje na zwiększenie swoich aktywów niepodlegających podziałowi; oraz zuniwersalizowane wzorce dobra i zła, przyzwoitości i niestosowności (obyczajów), których ma tendencję bronić. Propagandysta musi przedefiniować znaczenie obiektów społecznych w kategoriach tych różnych konstelacji wartości.

Dlatego w celu mobilizacji nienawiści narodowej wróg musi być przedstawiany jako groźny, morderczy agresor, szatański gwałciciel moralności i konwencjonalnych standardów, przeszkoda dla cenionych celów i ideałów narodu jako całości i każdej jego części składowej. Poprzez elaborację celów wojennych przeszkadzająca rola wroga staje się szczególnie widoczna. Utrzymanie wrogości zależy od uzupełnienia bezpośredniego przedstawienia groźnego, przeszkadzającego, szatańskiego wroga zapewnieniami o ostatecznym zwycięstwie, zapobiegając w ten sposób odwróceniu uwagi. Zachowanie przyjaznych stosunków zależy od przedstawienia sojuszniczego narodu jako usilnie prowadzącego wojnę, a tym samym chroniącego wspólne wartości. Sojusznik musi sprawiać wrażenie, że z całego serca zgadza się z cenionymi celami wojennymi narodu i przestrzega wszystkich obyczajów.

Propagandysta może realizować swoje zadanie nie tylko na zwykłym poziomie „zdrowego rozsądku”, ale także na poziomie prowadzącym do życia emocjonalnego tych, na których chce wpłynąć. Aby zachęcić do czynów surowo potępianych w kulturze, takich jak lincz, problemem jest podzielenie każdej nauki przeciwko sobie, osłabiając w ten sposób jej zdolność hamowania. Podkreślanie agresywności, niemoralności i niewłaściwej postawy „wroga” jest chwytem, który rozluźnia uścisk sumienia powstrzymujący destrukcyjne impulsy. Skuteczny wybór odpowiednich reprezentacji [wyobrażeń] lub symboli wymaga uważnej uwagi na względność kultury. Kreskówka przedstawiająca krzepkiego oficera bijącego swoją żonę nie wzbudzi gniewu w populacji chłopów, dla których bicie żony jest oznaką męskości. Należy również wziąć pod uwagę ciągły proces redefiniowania wzorców moralności (mores), niemoralności (countermores) i względów praktycznych  oraz ciągłej modyfikacji słownictwa ostrej krytyki [nagany] i mów pochwalnych, które mają miejsce we wszystkich kulturach.

W pracy propagandowej pojawiają się liczne problemy organizacyjne. Wskazane jest, aby specjalista ds. propagandy był w stałym kontakcie z osobami odpowiedzialnymi za politykę. Doświadczenia, które tworzą wrażliwość na psychologiczne implikacje konkretnych działań, są zupełnie inne niż w przypadku zwykłego wojskowego, inżyniera czy naukowca. Osąd w tych sprawach jest tak trudny do „zobiektywizowania”, że ważne jest, aby komentarze na temat implikacji psychologicznych były wygłaszane przez silne osobowości w bezpośredniej obecności decydentów politycznych. Propaganda musi być skoordynowana ze służbami informacyjnymi i szpiegowskimi, które mogą dostarczać materiały propagandzistom i raportować postępy prac propagandowych. To, że propaganda może być skutecznie skorelowana z naciskami dyplomatycznymi, wojskowymi i ekonomicznymi, zostało dobitnie zademonstrowane podczas [pierwszej] wojny światowej.

Znaczenie odpowiedniego personelu zostało pokazane we względnym sukcesie brytyjskiej i niemieckiej propagandy w Ameryce podczas wojny. Brytyjscy cywilni propagandyści nie popełniali takich błędów, jak niemieccy propagandyści wojskowi, którzy narzekali na snajperstwo Belgów, zapominając, że amerykański umysł cywilny akceptuje snajperstwo jako chytry i dzielny czyn słabszego. Propagandziści powinni być w idealnej sytuacji jednostkami zdolnymi do postrzegania siebie jako obiektów w świecie obiektów. Muszą utrzymywać kontakt z reaktywnością społeczności i wystawiać swoje umysły na doświadczenia, które na nią wpływają. Zręczni doradcy ds. public relations czytają popularne powieści i uczestniczą w popularnych sztukach teatralnych i mają dużą zdolność do identyfikowania się z innymi. Wątpliwe jest, aby nieintrospektywne osobowości były skutecznymi propagandzistami.

Coraz więcej uwagi poświęca się obecnie problemowi opracowania precyzyjnych sposobów oceny wpływu propagandy. Pracujący propagandziści są przyzwyczajeni do stosowania metody „próbnego balonu”, która polega na wypróbowywaniu reakcji opinii publicznej na materiały, których można się wyprzeć. „Oficjalni rzecznicy”, „nieoficjalni rzecznicy”, „półoficjalne organy” są instrumentami tej techniki. Reklamodawcy próbowali wstępnych testów, wybierając dopasowane społeczności i różne szczegóły swojego produktu, aby odkryć względną popularność. Specyfikacje mogą być wypróbowywane na wybranych grupach, podobnie jak sztuki teatralne są testowane na „prowincji”. Niewerbalne wskaźniki reakcji (puls, reakcja psychogalwaniczna i mimowolne unerwienie mięśni) są dostosowywane do celów pomiarowych. Zmiany w zachowaniu podczas głosowania w odpowiedzi na różne bodźce zostały zbadane poprzez dopasowanie okręgów wyborczych i zróżnicowanie bodźców. Podjęto wysiłki, aby utrzymać publiczność na stałym poziomie podczas zmiany medium z czasopism na radio i z powrotem. Sondaże wyborcze, kwestionariusze, wywiady i „słuchanie” są regularnie wykorzystywane do oceny reakcji.

Jak dotąd z tych wstępnych badań niewiele wynikło na drodze do udanych uogólnień. Jednak pewne ograniczenia roli propagandy są oczywiste. Wiele fundamentalnych zmian społecznych nigdy nie przechodzi przez aktywną fazę propagacji. Nowe standardy uprzejmości i nowe kodeksy osobistej uczciwości mogą powstać i rozprzestrzeniać się niezauważone przez tych, którzy znajdują się w środku dryfu. Wiele zmian dochodzi do skutku, ponieważ ktoś wymyśla nową praktykę i przekazuje ją bardzo wąskiemu kręgowi niezbędnemu do jej propagowania. Nawet gdyby było wiadomo, jaka część znaczących zmian społecznych przechodzi przez fazy aktywnej propagandy, niektóre pytania pozostałyby nierozstrzygnięte. Ponieważ propaganda jest wykorzystywana zarówno za, jak i przeciw, jak miało to miejsce w przypadku uchylenia prohibicji w Stanach Zjednoczonych, pojawia się pytanie, czy propaganda się znosi, pozostawiając inne czynniki pod kontrolą.

Zarzut jest skierowany przeciwko wyspecjalizowanej funkcji rzecznictwa, która jest funkcją propagandysty, że zniekształca osądy poprzez wywyższanie wartości punktowych kosztem wartości dobrobytu. Tak jak oskarżyciel karny utrzymuje „średnią miażdżącą” w kategoriach wygranych i przegranych spraw, a nie w kategoriach zdrowych czynów społecznych, które są wspierane lub zagrożone, tak propagandysta zastępuje wartości punktowe wartościami ludzkimi. Jego skłonność do robienia tego jest wspierana przez szczególne okoliczności związane z jego polem działania. W przeciwieństwie do prawnika, który pracuje w ramach kompetencji sędziego, propagandysta odwołuje się do ogółu społeczeństwa. A jeśli nie zawsze można liczyć na to, że sędzia będzie posiadał umiejętności, zaplecze lub motywację do podporządkowania sztuczek profesjonalnego adwokata potrzebom sprawiedliwego procesu, społeczeństwo jest znacznie mniej skłonne do narzucania zasad dowodowych często anonimowym adwokatom. Propagandysta w rzeczywistości działa na ławie przysięgłych bez sędziego i często bez wiedzy ławy przysięgłych.

Propaganda jako zwykłe narzędzie nie jest ani bardziej moralna, ani niemoralna niż uchwyt pompy. To, że może być wykorzystywana do wywrotowych, oszukańczych, oszczerczych i lubieżnych celów, jest oczywiste. Powszechne zaufanie do takich słów jak „obligacje”, „akcje uprzywilejowane” i „papiery wartościowe” może zostać nadużyte na kwotę wielu miliardów dolarów „wełny jagnięcej”. Autorytet nauki [jeśli można o takim mówić] może być prostytuowany na korzyść środków bakteriobójczych, które nie wyrządzają żadnych szkód zarazkom i pastom do zębów o bardzo małej lub bardzo wątpliwej wartości. Bogaty producent może realizować swoje antyżydowskie hobby w długotrwałej kampanii prasowej, a następnie wycofać się z branży za pomocą prostych przeprosin.

Istnieją jednak środki zaradcze na nieodpowiedzialność propagandystów. Niektóre kampanie borykają się z trudnościami, których nie można przezwyciężyć żadną kwotą dotacji finansowej, co ujawnia badanie propagandy użyteczności publicznej. Anonimowa propaganda jest podatna na ujawnienie, a najlepsi doradcy public relations są ostrożni w ujawnianiu zainteresowanym stronom swoich relacji z klientami. Obecne sugestie dotyczące kontroli propagandy wahają się od ponownej rejestracji propagandystów do fałszywie brzmiących ogólników o wymazaniu propagandy z mapy społecznej. Jedyną skuteczną bronią przeciwko propagandzie na rzecz jednej polityki wydaje się być propaganda na rzecz alternatywy. Regulacje prawne mające na celu egzekwowanie rozgłosu, cenzurowanie lub karanie za oszustwa, zniesławienia i pomówienia mogą być skuteczne, gdy istnieje konsensus w sprawie podżegania do wrogości. Korygowanie niepożądanych warunków może usunąć prowokację do wywrotowej propagandy. Jednak represje niepoparte ustępstwami i propagandą jedynie zepchną wrogą propagandę do podziemia.

Propaganda z pewnością tu pozostanie; współczesny świat jest od niej szczególnie zależny w zakresie koordynacji zatomizowanych komponentów w czasach kryzysu i prowadzenia „normalnych” operacji na dużą skalę. Jest równie pewne, że z czasem propaganda będzie postrzegana z mniejszymi wątpliwościami. Na pierwszy rzut oka jej praktykowanie przez specjalistów wydaje się nieodwracalnie kolidować z niektórymi podstawowymi kanonami społeczeństwa, które nazywa siebie demokratycznym. Są to: (1) teoria, że jednostka jest zobowiązana do otwartego i ciągłego uczestnictwa w ustalaniu woli ogółu oraz (2) teoria, że ten, kto niezależnie od swoich prywatnych poglądów propaguje pogląd dla klienta, popełnia naruszenie obowiązku. Propagandysta może jednak wykazać, że nawet demokratyczne społeczeństwo dopuszcza wyjątki. Takimi wyjątkami są dyplomata i prawnik, których funkcje, uważane za niezbędny dodatek do sporów sądowych (substytut przemocy) i gwarancję, że interesowna reprezentacja będzie sprzyjać dogłębnej deliberacji, mają zalety społeczne, które przewyższają wady odstępstwa od zasady demokratycznej. Znaczenie utrzymania kanałów komunikacji (prasa, poczta, radio, platforma, kino, teatr) otwartych dla wszystkich na równych warunkach jest od razu widoczne.

Każda kompleksowa ocena pozwoliłaby ustalić wielkość wpływu rozważań propagandowych na politykę typowych jednostek i grup. Doradca ds. public relations [stosunków publicznych] nie jest zwykłym chłopcem na posyłki, który rozrzuca we wszystkich kierunkach mnogość powielonych komunikatów, gdy tylko jego klient zapłaci mu prowizję. Może on wchodzić w interakcje z decydentami politycznymi danego przedsiębiorstwa, co może skutkować znacznymi zmianami. Żaden szczegół działalności (atrakcyjność towarowa, polityka marketingowa, polityka pracy, praktyka kredytowa) nie jest odporny na przegląd i krytykę ze strony eksperta obiektywnie zaangażowanego w odkrywanie dochodowej sfery działalności dla klienta. Fakt, że propagandyści wywołali ważne zmiany w polityce jest dobrze znany, ale nie wiadomo, czy zwykłym efektem tych, którzy specjalizują się w ocenie prądów przychylności i niechęci opinii publicznej, jest uświadomienie decydentom polityki biznesowej celowości przyjęcia szerokiej interpretacji własnego interesu.

Jedną z konsekwencji propagandy na polu międzynarodowym jest to, że międzynarodowe konwencje prawne stają się coraz bardziej archaiczne. Nowoczesny system państwowy opiera się na założeniu, że ludzie, którzy mieszkają na określonym terytorium, są jedynymi decydentami swoich własnych interesów i że powstrzymają się od ingerowania w sprawy ludzi, którzy mieszkają gdzie indziej. To założenie ma mniejszą moc, ponieważ system gospodarczy staje się coraz bardziej zintegrowany w skali światowej. Propaganda jest narzędziem, na którym opiera się większość interesów mających konsekwencje w państwach skandynawskich, aby zwiększyć skuteczność swoich działań w tym, co jest technicznie obcą jurysdykcją. Propaganda pomaga zatem w tworzeniu fikcji państwa narodowego i w tworzeniu nowych obszarów kontroli, które podążają za obszarami aktywności, przecinając stare obszary kontroli w każdym kierunku. Tak więc propaganda w skali międzynarodowej jest jednym z ważnych środków przekazu tych nacisków, które zmierzają do rozerwania więzów tradycyjnego porządku społecznego.

Nowoczesna koncepcja zarządzania społecznego jest głęboko dotknięta propagandową perspektywą. Wspólne działanie na rzecz celów publicznych zależy od pewnej koncentracji motywów. Propagandysta jest przyzwyczajony do sięgania bezpośrednio do źródeł motywacji i wykorzystywania wzorców rządowych tylko incydentalnie, zgodnie z celowością. Wypadki i zagrożenia pożarowe, na przykład, zostały zredukowane przez uzgodnione ruchy, które wymagały minimalnej współpracy ze strony rządu. Poglądy propagandystów w rzeczywistości łączą szacunek dla indywidualności z obojętnością wobec formalnej demokracji. Szacunek dla indywidualności wynika z zależności działań na dużą skalę od wsparcia mas i doświadczenia ze zmiennością ludzkich preferencji. Gazeta, papieros, pasta do zębów – wszystko to zależy od codziennego masowego referendum. Zawsze istnieje możliwość, że nowa kombinacja odwołań zastąpi starą i wypchnie z użycia stare szlaki skoncentrowanego i wyspecjalizowanego kapitału.

Ten szacunek dla ludzi w masie nie opiera się na demokratycznych dogmatyzmach o tym, że ludzie są najlepszymi sędziami własnych interesów. Współczesny propagandysta, podobnie jak współczesny psycholog, zdaje sobie sprawę, że ludzie są często kiepskimi sędziami własnych interesów, miotając się od jednej alternatywy do drugiej bez solidnego uzasadnienia lub trzymając się nieśmiało fragmentów jakiejś omszałej skały wieków. Obliczenie perspektywy zapewnienia trwałej zmiany nawyków i wartości wymaga znacznie więcej niż oszacowania preferencji ludzi w ogóle. Oznacza to wzięcie pod uwagę tkanki relacji, w które uwikłani są ludzie, poszukiwanie oznak preferencji, które mogą nie odzwierciedlać wyzwolenia i kierowanie programu w stronę rozwiązania, które pasuje do rzeczywistości.

Takie podejście kładzie nacisk na szczerość i twarde myślenie, a nie na hipokryzję i formalność. Starsze doktryny demokratyczne pozwalały nominowanemu liderowi uciec od zadania przywództwa poprzez pewne proceduralne zawiłości: „ogólna wola” miała być „tam”, a obowiązkiem lidera było uważne obserwowanie, czy przejawia się ona w machinie głosowania i dyskusji legislacyjnej. Uwaga została przeniesiona z administracji i działania na hokus pokus, a za kulisami lub pod powierzchnią rozgrywały się naprawdę determinujące siły. Usunięcie powtarzających się źródeł napięć w relacjach międzyludzkich zależy od znalezienia relacji, które faktycznie usuwają napięcia, a to może wymagać masowych konsultacji na skalę, której nie zakłada czysta teoria demokracji.

W odniesieniu do tych dostosowań, które wymagają masowych działań, zadaniem propagandysty jest wymyślenie symboli celu, które pełnią podwójną funkcję ułatwiania adopcji i adaptacji. Symbole muszą wywoływać spontaniczną akceptację i wywoływać zmiany w zachowaniu niezbędne do wywołania powszechnej adaptacji. Propagandysta jako ten, który tworzy symbole, które są nie tylko popularne, ale także wywołują pozytywne zmiany w zachowaniu, nie jest frazeologiem, ale promotorem jawnych działań.

Wynika z tego, że główną ideą zarządzania jest kontrolowanie sytuacji nie przez narzucanie, ale przez wróżenie. Praca nie polega na “nakładaniu czegoś na coś”, ale na dowiedzeniu się, co pozostanie w praktyce społecznej. Wiąże się to z kultywowaniem wrażliwości na te koncentracje motywów, które są ukryte i dostępne do szybkiej mobilizacji, gdy pojawi się odpowiedni symbol. Historia wielu innowacji społecznych, takich jak ruch harcerski czy rozprzestrzenianie się stowarzyszeń rodziców i nauczycieli oraz zajęć i klinik opieki nad dziećmi, nie jest zapisem społecznego narzucania. Dyfuzja wynikała z faktu, że ich znaczenie wydawało się w jakiś sposób oczywiste. Wynalezienie symboli celów, które są popularne i które faktycznie powodują jawną różnicę, jest samym aktem legislacyjnym.

Propagandysta przyjmuje za pewnik, że świat jest całkowicie przyczynowo-skutkowy, ale że jest tylko częściowo przewidywalny, i wierzy, że jedną z najpotężniejszych przyczyn zmian społecznych jest sama postawa wobec problemu, która tak często wytwarza symbole celów zdolne do kierowania dostosowaniem. Oznacza to, że propagandysta jest w stanie i potrafi zastosować metody naukowej obserwacji i analizy do procesów społecznych, ale zadowala się skierowaniem swoich twórczych błysków na ostateczne wytyczne w działaniu.

 

Zobacz na: Jak powstaje norma społeczna
Modele mentalne
Potęga narracji w podejmowaniu decyzji
Hiperrzeczywistość
Uczniowie Pawłowa jako cyrkowi poskramiacze – Gwałcenie Umysłu | Joost Meerloo
Dr Mattias Desmet i Psychologia Totalitaryzmu
Teoria ‘Dostosowanie Przebija Prawdę’ – Donald Hoffman
Wojna Informacyjna – Rafał Brzeski
Negacja Rzeczywistości – James Linsday | Sekretne Religie Zachodu, cz. 1 z 3
Gnostyczny Pasożyt – James Lindsay | Sekretne Religie Zachodu, cz. 2 z 3

 

Wojna IV generacji. Wywiad z dr Rafałem Brzeskim