Zachowania mające na celu Zwrócenie na Siebie Uwagi

Zachowania mające na celu Zwrócenie na Siebie Uwagi

Zachowania mające na celu zwrócenie na siebie uwagi to działanie w taki sposób, który prawdopodobnie wywoła zainteresowanie otoczenia. Zachowanie to, jako patologiczna cecha osobowości, jest zdefiniowane w DSM-5 jako „podejmowanie działań mających na celu przyciągnięcie uwagi i uczynienie z siebie obiektu zainteresowania oraz podziwu innych”. Definicja ta nie przypisuje motywacji takiemu zachowaniu i zakłada działanie człowieka, choć termin „zwracanie na siebie uwagi” czasem bywa również rozumiany jako poszukiwanie potwierdzenia własnej wartości [walidacji]. Uważa się, że ludzie mogą angażować się zarówno w pozytywne, jak i negatywne zachowania tego typu, niezależnie od rzeczywistych korzyści lub szkód dla zdrowia. Zgodnie z wieloma badaniami i modelem dynamicznego, samoregulującego przetwarzania w narcyzmie, uważa się, że motywacje do poszukiwania uwagi są napędzane przez samoświadomość, a zatem przez uzewnętrznienie osobowości, a nie przez wewnętrzne i samomotywujące zachowanie. Zachowania takie często są wynikiem zagrożeń dla obrazu własnego „ja” oraz potrzeby akceptacji społecznej. Ten rodzaj wpływu na zachowanie może prowadzić do utraty poczucia sprawczości, zaburzeń osobowości oraz powiązanych z nimi form zachowania.

Czerpanie przyjemności z zainteresowania innych jest społecznie akceptowalne w pewnych sytuacjach, a zachowania przyciągające uwagę mogą być adaptacyjne w niektórych kontekstach, takich jak aktorstwo (wysuwanie się na pierwszy plan) czy marketing. Jednak nadmierna potrzeba uwagi jest często objawem głębszego zaburzenia osobowości i może prowadzić do trudności w relacjach interpersonalnych. Jedną z metod często stosowanych przez nauczycieli i analityków zachowań w celu przeciwdziałania takim zachowaniom jest planowe lub taktyczne ignorowanie.

 

Przyczyny

 

Przyczyny zachowań mających na celu zwrócenie uwagi są zróżnicowane. Czynnikami ryzyka sprzyjającymi takim zachowaniom są samotność, zazdrość, niskie poczucie własnej wartości, narcyzm, odrzucenie oraz użalanie się nad sobą. Pragnienie potwierdzenia własnej wartości jest często uważane za główną motywację dla takich działań. Na rok 2022 brak jest badań określających częstość występowania tego zjawiska w populacji ogólnej.

Jednym z obszarów problemowych związanych z tym typem zachowania jest niepożądane zachowanie w środowisku szkolnym. Badania wykazały, że odrzucenie ze strony rodziców prowadzi u młodych uczniów do obniżonego poczucia własnej wartości, co w konsekwencji skutkuje poczuciem braku bezpieczeństwa, niedocenienia i bezsilności. Doświadczanie odrzucenia popycha dziecko do poszukiwania akceptacji poprzez zachowania mające na celu zwrócenie uwagi. Takie dzieci mogą rozwijać asertywność jako sposób na to, by być zauważonym i wysłuchanym. W ten sposób odrzucone dzieci przyjmują strategię zwracania na siebie uwagi, aby poczuć choć trochę bezpieczeństwa i akceptacji.

Powtarzające się zachowania tego typu są objawem kilku zaburzeń osobowości, w tym narcystycznego zaburzenia osobowości (NPD), histrionicznego zaburzenia osobowości, borderline oraz czasami (choć rzadziej) antyspołecznego zaburzenia osobowości. Alternatywny model DSM-5 zaburzeń osobowości (Alternative DSM-5 Model for Personality Disorders, AMPD) postrzega zaburzenia osobowości jako obejmujące zarówno upośledzenie w zakresie funkcjonowania osobowości, jak i obecność patologicznych cech osobowości. Jedną z takich cech jest potrzeba zwracania na siebie uwagi, należąca do domeny antagonizmu. Wraz z wielkościowym poczuciem własnej wartości (grandiosity) jest to jedna z dwóch cech wymaganych do diagnozy NPD w modelu AMPD. Cechy te mogą także zostać uwzględnione w diagnozie innych zaburzeń osobowości w modelu AMPD jako specyfikatory, które uszczegóławiają obraz kliniczny.

Zachowania mające na celu zwrócenie uwagi należy odróżniać od impulsywnych lub zakłócających zachowań związanych z ADHD; choć ADHD może czasem utrudniać powstrzymanie normalnych impulsów przyciągających uwagę, większość zachowań problemowych wynikających z ADHD nie ma na celu jej uzyskania.

Badanie z 2019 roku dotyczące nastolatków z tendencjami narcystycznymi i korzystania z mediów społecznościowych bada związek pomiędzy narcyzmem a zachowaniami mającymi na celu zwrócenie uwagi. Wykazano w nim, że aktywność młodzieży w mediach społecznościowych była wykorzystywana jako sposób na uzyskanie akceptacji, potwierdzenia [walidacji] własnej wartości oraz uwagi. Badacze sugerują, że potrzeba akceptacji społecznej była mediatorem związku pomiędzy korzystaniem z mediów społecznościowych a narcyzmem. Stwierdzono także, że zachowania tego typu nasilają się, gdy nastolatki doświadczają odrzucenia społecznego lub zagrożenia dla swojego ego/obrazu własnego „ja”.

 

Stygmatyzacja i krytyka

 

Termin „zwracanie na siebie uwagi” bywa krytykowany za używanie go w formie pejoratywnej, jako formy obwiniania ofiary, szczególnie gdy jest stosowany poza kontekstem klinicznym czy akademickim. Wykazano, że kontakt studentów ze środowiskiem psychiatrycznym może zmniejszać uprzedzenia i stygmatyzację wobec osób z zaburzeniami psychicznymi lub zachowaniami tego typu.

Zgodnie z badaniem z 2005 roku obejmującym analizę 133 książek zawierających to pojęcie, termin ten często używany jest bez definicji lub z definicją niewystarczającą, brak jest badań empirycznych poświęconych wyłącznie zachowaniom tego typu, a w środowisku akademickim istnieje szeroka rozbieżność poglądów co do przyczyn i konsekwencji zwracania na siebie uwagi.

Autoagresja bywa czasem postrzegana jako zachowanie mające na celu zwrócenie uwagi. Jednak młode osoby dokonujące samookaleczeń rzadko ujawniają to przyjaciołom czy rodzinie i rzadko szukają pomocy medycznej lub innego wsparcia. Dlatego pogląd, że autoagresja jest przede wszystkim formą zwracania na siebie uwagi, jest mitem.

Źródło: Wikipedia, Attention seeking

 

Zobacz na: Zbieżność: Biznes „Ja” (budowanie marki wokół własnej osoby)
Zachowania wynikające z potrzeby walidacji [akceptacji, aprobaty]
Ojciec kobiety jest jedynym mężczyzną dającym jej walidację w celach innych niż seks
Narcystyczne i Echoiczne fantazje, paliwo, zranienie i wściekłość
Jeśli jest to jedna z najseksowniejszych rzeczy, jakie kiedykolwiek widziałeś, to możesz być narcyzem | The Last Psychiatrist
Podstawowy błąd w rodzicielstwie: Jaka jest różnica między mamą tygrysicą a tatą wilkiem?
Dlaczego rodzice nienawidzą rodzicielstwa – The Last Psychiatrist

Czy Twoja dziewczyna lub żona jest zawodową ofiarą? – dr Tara J. Palmatier

Prawda o samoocenie kobiet i dlaczego TY masz władzę
Dlaczego randkowanie z kobietą po traumach obniży twoje poczucie własnej wartości

 

Co warto wiedzieć o zachowaniach mających na celu zwrócenie na siebie uwagi

14 lipca 2024

 

Zachowania mające na celu zwrócenie na siebie uwagi są powszechne i niemal każdy z nas był ich świadkiem przynajmniej raz w życiu. Możesz kojarzyć znajomego, który spędza zdecydowanie za dużo czasu w mediach społecznościowych, nieustannie się chwaląc i wykazując pozornie nieskończoną potrzebę uzyskiwania [walidacji] potwierdzenia własnej wartości. Albo widziałeś dziecko, które w kolejce do kasy w sklepie wpada w histerię, kładąc się na podłodze i wymachując nogami.

Zachowania osób, które zdają się zabiegać o nadmierną uwagę, często wywołują w nas dyskomfort, irytację lub zażenowanie. To dokładnie ten typ zachowań, który „naciska nasze guziki”. Pytanie brzmi: kiedy takie zachowanie można po prostu zignorować, a kiedy staje się problemem wymagającym poważniejszego podejścia?

Poniżej znajdziesz informacje o tym, czym jest zachowanie mające na celu zwrócenie uwagi, jakie są jego przyczyny, kiedy może ono wskazywać na poważne zaburzenie psychiczne oraz jak sobie radzić, gdy ty lub ktoś w twoim otoczeniu przejawia takie zachowania.

 

Czym jest zachowanie mające na celu zwrócenie na siebie uwagi?

 

Ludzki instynkt każe nam pragnąć bycia zauważonym, traktowanym poważnie i kochanym. W pewnym sensie więc zachowania tego typu wynikają z potrzeby, którą większość z nas jest w stanie zrozumieć. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy motywacją do takich działań jest niskie poczucie własnej wartości, zazdrość, samotność¹ lub zaburzenie psychiczne. W takich sytuacjach zachowanie może być odbierane jako skrajne lub histeryczne.

Co więcej, często powtarzające się zachowania mające na celu zwrócenie uwagi mogą być manipulacyjne lub biernie agresywne, przez co mogą zrażać innych, obciążać relacje lub całkowicie je niszczyć².

Niekiedy poważne zachowania tego typu, zwłaszcza te spowodowane problemami psychicznymi lub zaburzeniami osobowości³. mogą utrudniać utrzymanie zatrudnienia lub funkcjonowanie w społeczeństwie.

 

Jak wygląda zachowanie mające na celu zwrócenie na siebie uwagi?

 

Tego rodzaju zachowania mogą przyjmować wiele form. Czasem są one jawne, na przykład gdy ktoś wygłasza konfrontacyjny komentarz. Innym razem są bardziej subtelne, jak wtedy, gdy ktoś nieustannie „łowi” komplementy.

Przykłady zachowań mających na celu zwrócenie na siebie uwagi:

— Nadmierne publikowanie treści w mediach społecznościowych, sprawiające wrażenie rywalizowania o jak największą liczbę „polubień” i komentarzy¹.
— Wygłaszanie komentarzy, zarówno w internecie, jak i osobiście, które wydają się celowo powodować dyskomfort u innych lub przekraczać granice społeczne¹.
— Ciągłe chwalenie się majątkiem, wyglądem fizycznym czy osobistymi sukcesami⁴.
— Zachowywanie się tak, jakby każde wydarzenie w życiu było katastrofą, nawet jeśli tak nie jest.
— Angażowanie się w zachowania prowokacyjne, rozwiązłe lub ekshibicjonistyczne⁵.
— Sprawianie wrażenia, że zawsze chce się być w centrum uwagi⁴.
— Częste wygłaszanie uwag umniejszających sobie w celu uzyskania potwierdzenia⁵.
— Posiadanie tego, co można by określić jako „dramatyczną” osobowość⁴.

 

Przyczyny zachowań mających na celu zwrócenie na siebie uwagi

 

Istnieje kilka powodów, dla których ktoś może przejawiać takie zachowania. Najczęstszym z nich jest niskie poczucie własnej wartości¹.

Niskie poczucie własnej wartości często objawia się tym, że ktoś jest dla siebie bardzo krytyczny i zmaga się z depresją. Jednak czasem niska samoocena lub negatywny obraz samego siebie mogą prowadzić do pojawienia się depresji i lęku.

Zaniedbanie, przemoc lub trauma w dzieciństwie mogą mieć związek z zachowaniami mającymi na celu zwrócenie uwagi. Dorastanie w poczuciu braku bezpieczeństwa, miłości i stabilności może prowadzić do chronicznego poczucia niskiej wartości, depresji i złości, a także przyczyniać się do agresywnych, antyspołecznych, a nawet przestępczych zachowań⁶.

Inne stany emocjonalne, które mogą prowadzić do tego typu zachowań, to samotność lub zazdrość⁷. Na przykład osoby, które doświadczają narastającej samotności lub lęku społecznego, mogą zwracać się ku mediom społecznościowym w poszukiwaniu potwierdzenia własnej wartości, a następnie przejawiać zachowania mające na celu zwrócenie uwagi w swoich internetowych interakcjach¹.

 

Czy zachowania mające na celu zwrócenie uwagi mogą być normalne?

 

Jak wspomniano wcześniej, w pewnym stopniu wszyscy jesteśmy „zaprogramowani” do poszukiwania uwagi i potwierdzenia, dlatego warto zrozumieć, że część takich zachowań może być po prostu przejawem naturalnej potrzeby akceptacji [walidacji] lub wołaniem o pomoc.

Przykładowo, większość tego typu zachowań u dzieci, zwłaszcza małych, nie powinna być traktowana jako szkodliwa czy manipulacyjna. Wiele z nich jest adekwatnych rozwojowo, ponieważ dzieci często testują granice, aby zrozumieć, jak wygląda odpowiednie zachowanie⁸.

Czasami jednak dzieci, które „rozrabiają”, w rzeczywistości komunikują, że potrzebują pomocy rodziców lub nawet wsparcia psychologicznego. Niektóre zachowania mające na celu zwrócenie uwagi mogą być związane z zaburzeniem poznawczym lub behawioralnym, takim jak zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), zaburzenie opozycyjno-buntownicze lub zaburzenie zachowania⁸.

 

Czy zachowania mające na celu zwrócenie uwagi są częścią choroby psychicznej?

 

Osoba, która stale przejawia skrajne lub niepokojące zachowania tego typu, może zmagać się z zaburzeniem psychicznym lub osobowości. Możliwe opcje to:

Histrioniczne zaburzenie osobowości

Jest to jedno z tzw. „dramatycznych zaburzeń osobowości”. Jedną z jego głównych cech są właśnie zachowania mające na celu zwrócenie uwagi. Dodatkowo osoba z tym zaburzeniem może przejawiać następujące cechy⁴:

— „Dramatyczna” lub teatralna osobowość.
— Stała potrzeba bycia w centrum uwagi.
— Podejmowanie impulsywnych decyzji.
— Fiksacja na punkcie wyglądu fizycznego.
— Brak empatii i troski o innych.
— Zmienność nastroju i silna emocjonalność.
— Dyskomfort, gdy uwaga przenosi się na kogoś innego.
— Krótka koncentracja uwagi i szybkie nudzenie się.
— Stała potrzeba stymulacji i potwierdzania własnej wartości.
— Trudności w utrzymaniu znaczących relacji.

Borderline (pograniczne) zaburzenie osobowości

Jest to kolejne z „dramatycznych zaburzeń osobowości”, charakteryzujące się potrzebą uwagi i potwierdzenia. Osoba z BPD może mieć wahania nastroju i niską samoocenę. Często trudno jej kontrolować swoje zachowanie i utrzymywać zdrowe relacje⁵.

Inne objawy BPD to⁴:

— Poczucie pustki.
— Chroniczny lęk przed porzuceniem.
— Paranoiczne poczucie, że „wszyscy są przeciwko tobie”.
— Niestabilne relacje, ciągła zmiana oceny, komu można ufać.
— Bardzo niska samoocena i negatywny obraz siebie.
— Zachowania impulsywne i destrukcyjne, w tym kompulsywne wydawanie pieniędzy, ryzykowne zachowania seksualne, niebezpieczna jazda samochodem.
— Niestabilność emocjonalna z nagłymi wybuchami złości, płaczu i agresji.
— Samookaleczenia i myśli samobójcze.

Inne zaburzenia psychiczne

Istnieje wiele innych zaburzeń psychicznych i behawioralnych, w których zachowania mające na celu zwrócenie uwagi są częścią obrazu klinicznego, m.in.:

— Choroba afektywna dwubiegunowa⁹
— Narcystyczne zaburzenie osobowości³
— ADHD¹⁰
— Zaburzenie opozycyjno-buntownicze⁸

— Zaburzenie eksplozywne przerywane⁸

 

Jak radzić sobie z zachowaniami mającymi na celu zwrócenie uwagi

 

Jeśli ktoś w twoim otoczeniu coraz częściej przejawia takie zachowania, uczucie irytacji lub niechęci jest naturalne. Jednak zwykle osoby te cierpią emocjonalnie lub doświadczają zaburzeń psychicznych.

Dlatego, jeśli to możliwe, najlepszym sposobem rozmowy jest podejście z empatią. Pamiętaj, że często ktoś, kto sprawia wrażenie osoby stale potrzebującej uwagi, tak naprawdę cierpi z powodu niskiego poczucia własnej wartości.

Powiedz tej osobie wprost, co zauważasz, i zapytaj, jak możesz pomóc. Zapytaj, z czym się zmaga, i zapewnij, że jest kochana i wspierana. Czasami sama świadomość, że ktoś się o nich troszczy, wystarcza, by poczuli się lepiej i ograniczyli swoje zachowania.

Jeśli jednak dana osoba zmaga się z depresją lub chorobą afektywną dwubiegunową, sama rozmowa z przyjacielem może nie wystarczyć. W takim przypadku niezwykle ważne jest, aby pomóc jej zrozumieć, że potrzebuje pomocy psychologicznej, i wesprzeć w jej znalezieniu.

Leczenie zaburzeń osobowości jest trudniejsze, ponieważ uważa się je za przewlekłe, a wiele osób niechętnie podejmuje terapię. Mimo to połączenie psychoterapii, farmakoterapii i zmian stylu życia może być bardzo skuteczne³.

Jeśli to ty przejawiasz takie zachowania

Samo uświadomienie sobie, że coś jest nie tak, to wspaniały pierwszy krok. Wiele osób nie chce przyznać, że ich zachowanie jest niewłaściwe, i nie szuka pomocy.

Psychoterapia lub poradnictwo to doskonałe miejsca, by zacząć. Szczególnie ważne: jeśli doświadczasz silnie obniżonego poczucia własnej wartości, samookaleczeń lub myśli samobójczych, jest to sytuacja nagła i wymaga natychmiastowej pomocy.

 

Podsumowanie

 

Większość z nas postrzega zachowania mające na celu zwrócenie uwagi w negatywnym świetle, ponieważ skupiamy się na samym zachowaniu, a nie na tym, co je motywuje. Patrząc z właściwej perspektywy, często okazuje się, że jest to wołanie o pomoc lub przejaw problemów ze zdrowiem psychicznym.

Warto nie brać takich zachowań zbyt osobiście i podchodzić do nich z większą empatią. Jednak jeśli dana osoba nie chce zmienić swojego zachowania ani szukać pomocy, a jej postępowanie ci szkodzi, nie masz obowiązku tego znosić. Twoje zdrowie psychiczne jest równie ważne!

Jeśli ty lub ktoś w twoim otoczeniu przejawia oznaki samookaleczeń lub myśli samobójczych, nawet jeśli wydają się być częścią potrzeby zwrócenia uwagi, zawsze należy traktować to poważnie. Pomoc jest dostępna, a w takiej sytuacji konieczna jest natychmiastowa interwencja.

Źródło: What to Know About Attention-Seeking Behavior