Model Mózgu Trójjedynnego

Model Mózgu Trójjedynnego

W latach 60. amerykański neurobiolog Paul MacLean sformułował model „Mózgu Trójjedynnego”, oparty na podziale ludzkiego mózgu na trzy odrębne regiony. Model MacLeana sugeruje, że ludzki mózg jest zorganizowany hierarchicznie, a sama hierarchia opiera się na ewolucyjnym rozwoju struktur mózgowych. Trzy regiony to:

— Mózg gadzi lub pierwotny (jądra podstawne) – najstarszy ewolucyjnie z trzech, kontrolujący funkcje życiowe organizmu, takie jak rytm serca, oddychanie, temperatura ciała i równowaga. Główne struktury to pień mózgu i móżdżek. Często określany jest jako „niezawodny, ale nieco sztywny i kompulsywny”.

— Mózg limbiczny (układ limbiczny) – również ewolucyjnie starożytny, występujący u ssaków (np. szczury, koty, psy, małpy). W mózgu limbicznym znajduje się ciało migdałowate, które rejestruje nieświadome wspomnienia zachowań wywołujących przyjemne lub przerażające doświadczenia i jest silnie powiązane z emocjami, oraz wzgórze, podwzgórze i hipokamp. Mózg limbiczny bywa określany jako „siedziba ocen wartości, które dokonujemy często nieświadomie i które wywierają silny wpływ na nasze zachowanie”.

— Mózg racjonalny (kora nowa) – ewoluowała stosunkowo niedawno u naczelnych, takich jak małpy i człekokształtne, nasi najbliżsi krewni. Stanowi większość kory mózgowej, silnie rozwiniętej u ludzi, z dwoma dużymi półkulami mózgu. Kora nowa odpowiada za język, myślenie abstrakcyjne, wyobraźnię, świadomość i rozwój kultury. Bywa określana jako „elastyczna, z niemal nieskończonymi możliwościami uczenia się”.

Według MacLeana hierarchiczna organizacja mózgu odzwierciedla stopniowe nabywanie struktur mózgowych w toku ewolucji. Model trójjedynnego mózgu sugeruje, że najpierw powstały jądra podstawne, odpowiedzialne za nasze pierwotne instynkty, następnie układ limbiczny, kontrolujący nasze emocje, a na końcu kora nowa, odpowiadająca za myślenie racjonalne i obiektywne.

Model MacLeana zakłada, że aktywność w trzech regionach mózgu (jądrach podstawnych, układzie limbicznym i korze nowej) jest w dużej mierze odrębna, gdy angażujemy się w określone rodzaje aktywności umysłowej. Na przykład, kiedy jesteśmy w niebezpieczeństwie i musimy szybko zareagować w akcie samozachowania, pobudzana jest struktura gadzia, przygotowując nas do działania poprzez uwolnienie substancji chemicznych w całym ciele. Gdy oglądamy wstrząsające wiadomości lub otrzymujemy niepokojące informacje, stymulowany jest układ limbiczny, a substancje chemiczne wywołują doświadczanie emocji. Wreszcie, gdy podejmujemy decyzje, rozwiązujemy problemy lub myślimy racjonalnie, angażowana jest kora nowa, bez udziału pozostałych struktur mózgu.

Współczesne badania z użyciem obrazowania mózgu wykazały, że różne regiony mózgu aktywują się podczas doświadczeń pierwotnych, emocjonalnych i racjonalnych. Wyniki te doprowadziły do odrzucenia w neurobiologii koncepcji mózgu trójjedynnego MacLeana. Jednakże, mimo że model ten jest niewątpliwie uproszczeniem, pojęcie mózgu trójjedynnego dostarcza użytecznego narzędzia do analizy, w jaki sposób człowiek przetwarza informacje sensoryczne, oraz do rozumienia zależności między strukturą a funkcją ludzkiego mózgu (Gould, 2003).

Wnioski

Paul MacLean wprowadził w latach 60. koncepcję mózgu trójjedynnego. Model ten opiera się na trzech konkretnych regionach ludzkiego mózgu: 1) jądrach podstawnych, 2) układzie limbicznym oraz 3) korze nowej. Każda z tych struktur miała odpowiadać za określoną grupę aktywności umysłowych: 1) reakcje walki, ucieczki lub unieruchomienia oraz inne pierwotne działania, 2) emocje, 3) myślenie racjonalne. MacLean sugerował, że struktury te rozwijały się w tej kolejności w toku ewolucji.

Jednakże, choć model mózgu trójjedynnego daje przejrzysty sposób rozumienia związku między strukturą a funkcją mózgu, badania wykazały, że różne regiony są zaangażowane w wszystkie trzy wymienione grupy aktywności. Nie istnieje więc tak wyraźny podział, bo pierwotne, emocjonalne i racjonalne czynności umysłowe są efektem aktywności neuronów w więcej niż jednym z regionów przewidzianych w modelu MacLeana, a ich wspólna energia tworzy ludzkie doświadczenie. Mimo to, model MacLeana dostarcza jasnego obrazu aktywności umysłowej, co może być przydatne np. przy projektowaniu interakcji i zrozumieniu potrzeb użytkowników.

Źródło: The Concept of the „Triune Brain”

Zobacz na: Modele mentalne
Kiedy mówię „nie”, czuję się winny – dr Manuel J. Smith
Mózgi kobiet i mężczyzn są inaczej zbudowane [okablowane]
Kobieca Matryca Społeczna: Wprowadzenie
Jak się zakochujemy – dr Paul Dobransky
Twoja miłość, twoja miłość to mój narkotyk (i nazywa się Dopamina)
Ciemna triada a atrakcyjność seksualna kobiet
Atrakcyjność nie jest kwestią wyboru i świadomej decyzji – David DeAngelo