Syndrom myślenia grupowego i katastrofa promu Challenger

Myślenie grupowe jest zjawiskiem psychologicznym występującym w grupie ludzi, w którym pragnienie harmonii lub zgodności w grupie skutkuje irracjonalnym lub dysfunkcyjnym wynikiem podejmowania decyzji.

Syndrom myślenia grupowego

27 stycznia 1986 r. Dzień przed katastrofą promu Challenger.

– Tragedia wypadku promu Challenger oraz innych katastroficznych wypadków ma po części swoje przyczyny. W procesie zbiorowego podejmowania decyzji w konsekwencji do tych wypadków prowadzących. Spośród wielu przyczyn dysfunkcyjnych procesów decyzji zbiorowych, jedna z nich była szczególnie analizowana czy studiowana – syndrom myślenia grupowego.

Najprościej mówiąc, myślenie grupowe to sposób rozumowania grupy osób, których domyślne dążenie za wszelką cenę do porozumienia [konsensusu] skutkuje tym, że dominuje ono nad indywidualnymi zdolnościami intelektualnymi do realistycznego oszacowania alternatywnych rozwiązań czy działań.

We wczesnych latach 70. XX w. znany psycholog Irving Janis jako pierwszy zidentyfikował fenomen myślenia grupowego i postawił hipotezę, że jego źródłem może być czynnik w postaci tzw. spójności grupowej.

Irving Janis: Grupa spójna to taka grupa, której członkowie są pozytywnie nastawieni emocjonalnie wobec grupy oraz są silnie zmotywowani, by utrzymać status członka grupy. Jedną z konsekwencji dużej spójności grupy jest tendencja jej członków do dążenia do jednomyślności. Ta tendencja do poszukiwania porozumienia leży u podstaw myślenia grupowego.

– Po tym, jak dr Irving Janis sformułował swoją hipotezę myślenia grupowego, psychologowie odkryli szereg dodatkowych czynników, które mogą predysponować członków grupy do angażowania się w proces myślenia grupowego.

Wysoce wyizolowana grupa z bardzo ograniczonym dostępem do pomysłów z zewnątrz, stresujące okoliczności podejmowania decyzji, np. w sytuacji ograniczonego budżetu, presja otoczenia zewnętrznego czy też historia wcześniejszych opóźnień.

 

(Kilka godzin przed planowanym startem “Challengera”)

(Telekonferencja pomiędzy Centrum Kosmicznym Kennedy’ego w Cape Canaveral na Florydzie…)

– Ok, wszyscy mamy sygnał.

– Bernie Thompson i Roger Boisjoly (…a Centrum Lotów Kosmicznych Marshalla w Huntsville w Alabamie) prowadzili te badania i przedstawią swoją prezentację.

– Siły Powietrzne prognozują -1,5 st. C jutro rano w godzinę startu. (Morton Thiokol, Inc., Brigham City w stanie Utah)

– Nie mamy danych… odnośnie właściwości materiałowych O-ringów [uszczelek] w tak niskich temperaturach.

– Tak więc musimy ustalić jak tak niska temperatura wpłynie na O-ringi i w jakim stopniu – to jest najważniejsze.

– Z naszej strony rekomendujemy… za chwilę dane panowie otrzymają do wglądu, by wstrzymać start do póki temperatura nie osiągnie min. 11,5 st. C.

– Chwileczkę… Czy to są właściwe dane? Dane przed moim oczami nie potwierdzają takiego wniosku.

– Otóż potwierdzają. Uważam, że potwierdzają.

– Na początku mówiliście, że te dane nie są poparte dowodami eksperymentalnymi. Zgoda, nie mają podstawy eksperymentalnej, po czym na postawie tych danych wysnuwacie daleko idące wnioski zmieniając drastycznie rekomendację.

– Taka właśnie rekomendacja w naszym odczuciu jest słuszna.

– Jasne, bo po to tu jesteśmy. Ale wygląda na to, że Morton Thiokol wyznacza tu nowe kryteria startowe dzień przed zaplanowanym startem. Te silniki rakietowe na paliwo stałe spełniają określone parametry techniczne, a wy nagle chcecie je zmieniać? Nagle chcecie, by wprowadzić nowy benchmark w oparciu o kryterium 11,5 st. C. W tym tempie to przyjdzie wiosna, zanim ten prom wystartuje, Thiokol, na boga, mam ten prom wysłać w kosmos w kwietniu?

– Nie sądzę, byśmy chcieli zmiany parametrów startów, chcemy tylko mieć pewność bezpiecznego startu przy tych temperaturach i tych O-ringach.

– Chcę powiedzieć tyle, że start przy temperaturach w okolicach zera to igranie z losem. Sugeruję, byśmy bazowali na danych doświadczalnych jak by nie były one niekompletne. Nasze doświadczenia pokazują, że w temperaturach poniżej 11,5 st. C możemy oczekiwać szybszej erozji materiału i wycieku paliwa.

– Roger, jeśli dobrze rozumiem, silniki rakietowe na paliwo stałe są zaprojektowane zgodnie z kontraktem by operować w temp. od 4 do 32 st. C. Zaproponowane 11,5 st. C wymusiłoby zrewidowanie standardu startowego. Czy silniki spełniają wymogi techniczne przy 4 st. C czy nie?

– Każda inna rekomendacja to igranie z losem.

– Posłuchaj. Jeśli dobrą decyzją jest dążenie do powodzenia tej misji, to ja chcę jej powodzenia! Każdy z uczestników tej telekonferencji pragnie tego sukcesu. Żeby nie było, nie tylko ty pragniesz powodzenia tej misji. My musimy podjąć decyzję techniczną. Do tego potrzeba nam danych ilościowych. Ja… Zwrócę się do Joe Kilminstera o jego rekomendację.

– Na podstawie prezentacji przedstawionej przez naszych inżynierów nie jestem w stanie rekomendować startu.

– Zapytajmy o zdanie George’a Hardy’ego.

– Na początek zapytam, czy Morton Thiokol ma jeszcze coś do przekazania? Inną perspektywę? Jeśli nie, to jestem rozczarowany, że grupa zarekomendowała odroczenie startu bazując na przedstawionych danych. Zwłaszcza tak późno, tuż przed samym startem. Zgadzam się z Larrym Malloy’em. Zgadzam się z jego oceną, ale jeśli Thiokol rekomenduje odłożenie startu, nie będę się sprzeciwiał tej decyzji.

– Chcemy prosić o 5 minut na naradę.

– Zgoda.

– Chcę się upewnić, że się rozumiemy. Obawiamy się, że temp. w zakresie od -7 do 4 st. C mogą sprawić, że główne O-ringi będą wolniej uszczelniać zbiorniki i może dojść do wycieku paliwa.

– Zgadza się.

– Nie mamy czasem testów pokazujących…

– Mamy testy pokazujące, że nawet, gdyby wyciek

– Mamy testy pokazujące, że nawet, gdyby wyciek spowodował pęknięcie o średnicy 0,3 cm w O-ringu, uszczelka zablokuje wyciek.

– Co jak co, ale gdy George Hardy jest rozczarowany naszą rekomendacją, to daje mi do myślenia.

– Joe Kilminster na linii.

– Przeanalizowaliśmy ponownie nasze dane i wykresy i choć mieliśmy pewne obawy dotyczące niskich temperatur, rekomendujemy start zgodnie z planem.

– Czy ktoś z panów ma odmienne zdanie?

Zobacz na: Dysonans poznawczy – Festinger i Carlsmith [1954]
5 eksperymentów psychologicznych, które pomagają zrozumieć współczesny świat
Zasada Gervaisa, albo Biuro według „Biura” – Venkatesh Rao

Dr Mattias Desmet i Psychologia Totalitaryzmu
Uczniowie Pawłowa jako cyrkowi poskramiacze – Gwałcenie Umysłu | Joost Meerloo

 

 

Syndrom myślenia grupowego i katastrofa promu Challenger